O projekcie
ZAGINIONY RAPTULARZ JULIUSZA SŁOWACKIEGO
„Raptularz wschodni” Juliusza Słowackiego to zeszyt, w którym poeta zapisywał wiersze, sporządzał notatki i rysunki podczas podróżowania po – jak sam mówił – Ziemi Świętej. Brulion podróżny stanowi najważniejsze źródło do dziejów wschodniej wyprawy romantyka, trwającej dziesięć miesięcy: od sierpnia 1836 do czerwca 1837 roku.
Historia tego dokumentu jest równie fascynująca, jak sama wyprawa Słowackiego. Przed rokiem 1939 notatnik należał do Biblioteki Krasińskich w Warszawie. Historyk literatury Manfred Kridl, który w 1925 roku opisał zeszyt, zaznaczał, że album ten „spłonął w czasie wojny”. Jednakże „Raptularz wschodni” niewidziany od 1939 roku, jak sądzono, utracony na zawsze, został odnaleziony po 80 latach w moskiewskiej bibliotece przez doktora Henryka Głębockiego.
Nie zdążono przed wojną wydać całej zawartości zeszytu. Wspomniany powyżej Manfred Kridl, który w 1925 roku opisał autograf i przygotował na jego podstawie edycję „Podróży do Ziemi Świętej z Neapolu”, o pozostałych tekstach znajdujących się w albumie tylko wspominał, zaś inni edytorzy Słowackiego wyrwali wybrane utwory i zapiski podróżne z macierzystego kontekstu.
Dlatego też odnalezienie autografu było wydarzeniem o wielkiej wadze dla polskiego dziedzictwa kulturowego i ma ogromne znaczenie dla badań nad twórczością poety. Odkrycie rękopisu daje niepowtarzalną szansę nie tylko naukowcom. Dzięki zapiskom z wyprawy możemy zobaczyć „innego Słowackiego”. Tajemniczego podróżnika, obserwującego w libańskim klasztorze konstelacje gwiazd, w które dziś i my spoglądamy.
Zeszyt zawiera między innymi czystopis jednego z arcydzieł polskiego romantyzmu: poematu „Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu” oraz szereg innych tekstów, listów poetyckich, planów utworów, notatek, szkiców, akwarel i rysunków Słowackiego. Karty „Raptularza wschodniego” opatrzone komentarzami można oglądać w zakładce RĘKOPIS.
ZNACZENIE NAUKOWE PROJEKTU
Prace nad opracowaniem edycji „Raptularza wschodniego” realizowane były w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki (o numerze 2014/15/B/HS2/01360), trwającego od 2015 do 2019 roku:
Odnaleziony raptularz Juliusza Słowackiego z podróży na Wschód jako romantyczne dzieło synkretyczne oraz źródło literackie i ikonograficzne do badań nad historią i kulturą XIX wieku
Celem projektu było zbadanie dokumentu i wykorzystanie go w sposób interdyscyplinarny jako źródła historycznoliterackiego, historycznego oraz edytorsko-tekstologicznego, a także biograficznego.
Odnalezienie rękopisu stworzyło możliwość nowego opisania podróży Słowackiego do Grecji i na Bliski Wschód w kontekstach politycznych, artystycznych, egzystencjalnych i obyczajowych. Prace koncentrowały się wokół zagadnień związanych z polską orientalnością i europejskim orientalizmem, czy też europejskim wymiarem greckiej podróży Słowackiego. Przyjrzano się takim tematom, jak Liban i Ziemia Święta w twórczości romantyka na tle kulturowym epoki.
Zrealizowanie projektu przyniosło nowe oświetlenie kwestii przełomu duchowego poety w czasie jego pobytu w Jerozolimie, miało także fundamentalne znaczenie dla wiedzy o dojrzałej twórczości Słowackiego.
Szczególną uwagę poświęcono rysunkom, a także zweryfikowano odczytania tekstów, których autografy znajdują się w „Raptularzu wschodnim”. Efektem wieloletnich prac zespołu jest przede wszystkim opracowanie tekstologiczne odnalezionego rękopisu wraz z pełnym aparatem krytycznym oraz opracowaniem interpretacyjnym, w tym odtworzeniem dziejów notatnika. Nigdy dotąd nie opatrzono albumu podróżnego Słowackiego komentarzami rzeczowymi, a jest to szczególnie istotne w odniesieniu do dokumentu zawierającego liczne aluzje do różnych obszarów kulturowych.
Wnikliwe prace odkryły wiele rewelacji, np. uważna lektura jednej z kart notatnika ukazała, iż niezwykle ważny wiersz „Czyż dla ziemskiego tutaj wojownika…” jest dłuższy o dwie linijki od tekstu znanego z wcześniejszych wydań.
Rezultaty 5-letnich prac międzynarodowego zespołu zostały opublikowane w kilku tomach. Trzy woluminy zawierają: podobiznę rękopisu, transkrypcję i transliteracje oraz studia różnych autorów.
Zagadnienia prezentujące „Raptularz wschodni” jako wielowymiarowy dokument zostały opracowane zgodnie z wymogami tej dziedziny wiedzy, którą reprezentował każdy z badaczy. Szczegółowe informacje o uczestnikach projektu znajdują się w zakładce ZESPÓŁ BADAWCZY. Po wybrane omówienia szerokich kontekstów oraz inne informacje zapraszamy do zakładki STUDIA oraz na bloga SŁOWACKI@EU poświęconego tematom pokrewnym podróży.
DALSZE PRACE NAD RAPTULARZEM WSCHODNIM
Mimo rzetelnych opracowań, wiele pozostało do zrobienia. Wyniki dotychczasowych są podstawą do dalszych badań, a strona internetowa płaszczyzną kontaktów oraz narzędziem umożliwiającym dalsze prace nad „Raptularzem wschodnim” i podróżą poety, także nad całą jego twórczością.
Niniejsza witryna to przestrzeń, w której naukowcy, nauczyciele, uczniowie i pasjonaci twórczości Słowackiego mogą korzystać z rzetelnie opracowanych materiałów, prezentować swoje dokonania, dzielić się wiedzą, czy też skorzystać z konsultacji ze środowiskiem naukowym.
Prowadzony na stronie blog SŁOWACKI@EU ma znaczenie popularyzatorskie, a zamieszczane tam treści są weryfikowane przez specjalistów.
***
Kontakt z nami: mariakalinowska@al.uw.edu.pl – prof. Maria Kalinowska (kierownik projektu) lub m.chilinska@al.uw.edu.pl – dr Milena Chilińska (koordynatorka strony).
Mając nadzieję, że notatnik Słowackiego zainspiruje Państwa do własnych studiów i poszukiwań (a być może podróży!) zachęcamy do zapoznania się z tym nieocenionym rękopisem oraz pozostałymi materiałami zamieszczonymi na stronie.
Życzymy owocnej lektury!
